افزایش سرمایه از محل مطالبات حال شده و آورده نقدی سهامداران
یکی از مهمترین ابزارهای تأمین مالی شرکتها، افزایش سرمایه است. شرکتها برای توسعه فعالیت، ورود به بازارهای جدید، اصلاح ساختار مالی و رقابت با رقبای بزرگتر، ناگزیرند سرمایه ثبتشده خود را تقویت کنند. یکی از پرکاربردترین روشها در ایران، افزایش سرمایه از محل مطالبات حالشده و آورده نقدی سهامداران است.
در این روش، شرکت به جای رفتن سراغ وامهای بانکی و پرداخت سود و کارمزد سنگین، به خود سهامداران اتکا میکند؛ یا از آنها پول نقد جدید میگیرد، یا مطالبات قطعی و ثبتشده سهامداران از شرکت را به سرمایه تبدیل میکند.
چرا شرکتها سراغ افزایش سرمایه میروند؟
در طول عمر یک شرکت، بارها پیش میآید که برای اهداف زیر به منابع مالی جدید نیاز پیدا کند:
- توسعه خطوط تولید، خرید ماشینآلات و تجهیزات جدید
- افزایش سرمایه در گردش برای خرید مواد اولیه یا پوشش هزینههای جاری
- اصلاح ساختار مالی و کاهش نسبت بدهی به سرمایه
- تقویت توان رقابتی و ورود به پروژهها و قراردادهای بزرگتر
در این شرایط، شرکت دو مسیر اصلی دارد:
- استقراض از بانکها و مؤسسات مالی (وام، تسهیلات، سود و کارمزد و تعهدات بازپرداخت)، یا
- افزایش سرمایه با اتکاء به سهامداران (آورده نقدی و مطالبات حالشده)
در عمل، بسیاری از شرکتها روش دوم را ترجیح میدهند؛ چون بهجای افزایش بدهی و پرداخت سود بانکی، سرمایه خود شرکت تقویت میشود و نسبتهای مالی بهبود پیدا میکند.
افزایش سرمایه از محل مطالبات حالشده و آورده نقدی سهامداران یعنی چه؟
در قالب حقوقی، یکی از روشهای رسمی افزایش سرمایه، افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات حالشده سهامداران است. به زبان ساده، شرکت به سهامداران میگوید:
- یا پول جدید به شرکت تزریق کنید (آورده نقدی)،
- یا اگر از شرکت طلب قطعی و ثبتشده دارید، به جای دریافت وجه، آن طلب را به سرمایه جدید شرکت تبدیل کنید (مطالبات حالشده).
نتیجه این است که شرکت بدون گرفتن وام بانکی، به منابع مالی تازه میرسد و در عین حال، ترازنامه و سرمایه ثبتشده آن قویتر میشود.
رفتار قیمت سهم در افزایش سرمایه از محل مطالبات و آورده نقدی
از دید سهامداران بورسی، مهم است بدانند که در زمان افزایش سرمایه چه اتفاقی برای قیمت سهم و دارایی آنها میافتد:
- با انجام افزایش سرمایه، تعداد سهام شرکت بیشتر میشود؛ بنابراین قیمت اسمی و تئوریک سهم معمولاً کاهش مییابد، چون ارزش شرکت روی تعداد بیشتری سهم تقسیم میشود.
- در عین حال، ارزش کل دارایی سهامدار (تعداد سهم × قیمت تئوریک) در لحظه انجام افزایش سرمایه تغییر ماهوی نمیکند؛ به همان نسبت که قیمت کم میشود، تعداد سهم افزایش مییابد.
- در این نوع افزایش سرمایه، سهامداران معمولاً حقتقدم خرید سهم جدید دریافت میکنند؛ آنها میتوانند از مطالبات خود برای تسویه این حقتقدم استفاده کنند یا آورده نقدی جدید بدهند.
- کارشناسان مالی، افزایش سرمایه از محل مطالبات و آورده نقدی را از بهترین انواع افزایش سرمایه میدانند؛ چون هم پول تازه وارد شرکت میشود و هم از خروج منابع جلوگیری میشود و نقدینگی سرگردان وارد تولید میگردد.
در نتیجه، این روش هم به نفع ساختار مالی شرکت است و هم میتواند در سطح کلان، بخشی از نقدینگی را از بازارهای تورمزا به سمت اقتصاد مولد هدایت کند.
مطالبات حالشده سهامداران چیست؟
مطالبات حالشده سهامداران یعنی مبالغی که:
- سهامدار در گذشته به شرکت پرداخت کرده یا به نفع شرکت هزینه کرده است،
- این بدهی در دفاتر شرکت به نام سهامدار ثبت و قطعی شده است،
- موعد بازپرداخت آن رسیده و شرکت رسمـاً به سهامدار بدهکار است.
در افزایش سرمایه از محل مطالبات، سهامدار به شرکت اعلام میکند:
«به جای اینکه طلب من را نقداً پرداخت کنید، همین طلب را بهعنوان آورده من در افزایش سرمایه لحاظ کنید و در قبال آن، سهام جدید صادر نمایید.»
مثال ساده:
فرض کنید شرکت تصمیم گرفته است به ازای هر سهامدار، ۴ میلیون تومان در افزایش سرمایه جدید دریافت کند. اگر سهامداری از شرکت ۶ میلیون تومان مطالبات حالشده دارد، میتواند اعلام کند:
- ۴ میلیون تومان از همین طلب، بهعنوان آورده در افزایش سرمایه منظور شود،
- و ۲ میلیون تومان باقیمانده یا در آینده تسویه شود یا در تصمیمات بعدی مورد استفاده قرار گیرد.
از آنجا که همه سهامداران لزوماً طلب از شرکت ندارند، و همه هم تمایل ندارند نقداً شرکت را تقویت کنند، در عمل شرکتها این نوع افزایش سرمایه را اغلب بهصورت ترکیبی انجام میدهند: بخشی از سرمایه جدید از محل مطالبات حالشده و بخشی از محل آورده نقدی تازه.
مدارک اصلی و نکات ثبتی در افزایش سرمایه از محل مطالبات
بسته به نوع شرکت (سهامی خاص، سهامی عام و…) و الزامات سازمان بورس، مدارک میتواند مفصل باشد، اما بهطور خلاصه معمولاً موارد زیر نیاز است:
- صورتجلسه مجمع عمومی فوقالعاده مبنی بر تصویب افزایش سرمایه
- گزارش بازرس قانونی در خصوص توجیه افزایش سرمایه و وضعیت مطالبات سهامداران
- اساسنامه و آخرین آگهیهای ثبت تغییرات شرکت
- فهرست سهامداران، میزان سهام و میزان مطالبات قطعی هر یک
- نامههای مربوط به عدم شمول مقررات خاص یا اخذ مجوزهای لازم (در صورت بورسی/فرابورسی بودن شرکت)
- اظهارنامه، فرمها و مستنداتی که در سامانه اداره ثبت شرکتها و در صورت لزوم، سازمان بورس بارگذاری میشود
اگر در هر مرحلهای نسبت به نحوه تنظیم صورتجلسه، محاسبات حقتقدم، وضعیت مطالبات یا مدارک مورد نیاز تردید دارید، میتوانید قبل از هر اقدامی با کارشناسان ثبت صداقت مشورت کنید تا از رد پرونده یا اطاله تشریفات اداری جلوگیری شود.
جمعبندی: چه زمانی از محل مطالبات افزایش سرمایه بدهیم؟
هر زمان که:
- شرکت برای توسعه، اصلاح ساختار مالی یا تأمین سرمایه در گردش به منابع جدید نیاز دارد،
- سهامداران بخشی از منابع خود را قبلاً در اختیار شرکت گذاشتهاند و اکنون از شرکت طلب دارند،
- و هیئتمدیره و مجمع عمومی میخواهند بهجای افزایش بدهی، سرمایه حقوقی شرکت را تقویت کنند،
افزایش سرمایه از محل مطالبات حالشده و آورده نقدی میتواند بهترین گزینه باشد؛ راهکاری که هم سهامداران را در مالکیت قویتر میکند و هم اعتبار مالی شرکت را در برابر بانکها، نهادهای دولتی و شرکای تجاری افزایش میدهد.
برای طراحی ساختار بهینه افزایش سرمایه، بررسی آثار مالیاتی و تنظیم دقیق صورتجلسات و اسناد ثبتی، میتوانید از تجربه تیم ثبت صداقت استفاده کنید و قبل از هر اقدام، مشاوره تخصصی و عملیاتی بگیرید.
